تحلیل مردم شناختی جادو در شاهنامه (با تبیین شاخه زرین اثر جیمز فریزر)

جادو یکی از پدیده هایی است که به اشکال مختلف در زندگی انسان ها نقش دارد. خاستگاه جادو بیش از همه در جوامع بدوی دیده می شود، به گونه ای که انسان بدوی از جادو در مناسبت های مختلف و به اشکال گوناگون بهره می گرفت. برای انسان بدوی، جادو جایگاه برجسته و خاصی دارد و جادوگران از شأن خاص اجتماعی برخوردارند. با این وجود، جادو، راه خود را در تمامی جوامع بشری و باورهای مردم باز کرد و از سطح یک باور بدوی به باورهای اسطوره ای تبدیل شد. خاستگاه جادو در ایران و باور به آن گرچه به یک نقطه تاریخی مشخص نمی رسد، اما این پدیده در ادبیات ایران به اشکال متفاوت حضور موثری دارد. در اسطوره های ایرانی رفتارهای جادوگرانه دیده می شود که نمونه بارز آن در شاهنامه فردوسی است. لذا برای درک و آشنایی بیشتر این پدیده اجتماعی به مطالعه و بررسی خاصی نیازمند است. در پژوهش حاضر سعی شده است جادو در شاهنامه را با نگاهی مردم شناسانه و با تبیین اندیشه های جیمز فریزر بررسی شود. در این پژوهش علاوه بر بیان انگیزه و شیوه های تحقیق، بنیان های جادو و تعاریف آن تبیین و سپس شاخه های جادو مانند طلسم، سحر، حرز و تعویذ بررسی شده است. بیان دیدگاه های مردم شناسان مانند مالینوفسکی، جیمز فریزر به همراه نظریه پردازان مردم شناس مانند گلیفورد گیرتز نیز تشریح شده است. سپس انواع جادو در شاهنامه به همراه دوره های مختلف با نمونه هایی از داستان های آن که در آن رفتارهای جادوگرانه نقش داشته اند، تبیین شده است. در پایان پژوهش حاضر سعی شده است براساس داده های شاهنامه نتیجه ای با نگاهی مردم شناسانه از رفتارهای جادوگرانه استخراج شود.